Iran / Permanent Beta Teheran

Het was by far de meest indrukwekkende buitenlandreis die ik heb meegemaakt. Ik dacht dat ik wat betreft andere culturen wel wat gewend was, ik was al eens in China geweest, in Argentinië en Uruguay,  en in Egypte, maar Iran is….. ánders.

En het is nog een hele toer om de taal te vinden om dat ‘anders’ te beschrijven.

Het zat er al een tijdje aan te komen. We hadden het Permanent Beta artikel ooit al eens laten vertalen in het Farsi maar nu was het dus zover: we gingen naar Teheran.
Ik had het zo verschrikkelijk druk gehad dat ik nul tijd had gehad om me voor te voorbereiden. Waar de meeste anderen mensen van tevoren uitgebreid reisgidsen waren gaan lezen, of op z’n minst de serie Onze Man in Teheran  gaan kijken, had ik niets gedaan, behalve de Wikipediapagina over Iran offline bewaren, om te lezen in het vliegtuig. En verder vertrouwde ik gewoon op mijn reisgezelschap: Mark Meinema, die de weg kent en Farsi spreekt en Kim, die je er gewoon altijd goed bij kunt hebben.

Vliegreis en aankomst
We vlogen via Wenen, met Austrian Air, in een fijn comfortabel en ruim vliegtuig. Vlak voordat de landing werd ingezet begonnen een heleboel tot dan toe Westers uitziende vrouwen hun haren te bedekken met hoofddoeken. Voor Kim de cue om ook een van haar meegebrachte shawls om haar hoofd te draperen.
Toen waren we er. Het eerste wat opviel was: geen databereik, geen 3g of 4g. Vervolgens moesten we door de douane. Hoe lang dat duurt schijnt nogal te wisselen, maar wij hadden mazzel: binnen een uur waren de visa geregeld: een hele pagina in mijn paspoort. (Ik denk dat het een goed idee is om een tweede paspoort aan te vragen, voor als ik weer eens naar Amerika moet vliegen.)

Geld
Ineens stonden we buiten en leken we nog de enige buitenlanders. We moesten aan geld zien te komen. Pinnen met je wereldpas gaat niet. Creditcards worden niet geaccepteerd. De enige mogelijkheid die je hebt is euro’s omwisselen bij een wisselkantoor. Voor 1 euro krijg je 33.500 rial; je kunt je de Dagobert Duck-waardige stapel bankbiljetten voorstellen die dit oplevert.
(Om het ingewikkeld te maken worden de prijzen in Iran in het algemeen in toman gerekend. Iets kost bijvoorbeeld 10.000 toman, en dan betaal je 100.000 rial.)

Transfer/eerste indruk van de stad
Toen kon het avontuur beginnen. Het was inmiddels donker – in Iran is het 2,5 uur later – en we lieten ons in een taxi naar ons appartement brengen. Het verkeer was zoals ik me altijd heb voorgesteld dat het in Bombay zou zijn: één grote chaos, auto’s die links en rechts elkaar voorbij rijden. Je merkt onmiddellijk dat je in een stad bent met ruim 8 miljoen inwoners.
Ik was danig onder de indruk van de hoeveelheid mooie hoge moderne gebouwen. En het viel me op dat ze nogal fan zijn van neon en led, in Teheran. Werkelijk overal waar je kijkt zijn bewegende lichtjes, Wat een kermis. En zo anders dan het beeld dat ik had van deze stad.

Appartement
Het appartement waarin we mochten verblijven – geregeld door de familie van Mark – voelde in eerste instantie aan als een soort ‘safe house’ of zoiets, een soort bunker, zonder ramen, afgesloten van de buitenwereld. Tot ik ontdekte dat geen enkel huis in Teheran ramen heeft. Er valt wel licht binnen via een soort van melkglasconstructies, maar ramen om door naar buiten te kijken, zijn er niet. Grappig.

Handig, zo’n Mark mee op reis
Het bleek in een heleboel situaties superhandig dat Mark mee was. Zowel voor de communicatie; hij spreekt een aardig woordje Farsi (en niet iedereen in Iran spreekt goed Engels), maar ook om zijn contacten: zo hadden we binnen de kortste keren de beschikking over een Iraanse pinpas, waarmee we wél geld uit de muur konden trekken en een lokale simkaart, waarmee we wél toegang hadden tot het 4g netwerk en ook buiten de wifizones databereik hadden.

Internet
Ook al hadden we ruimschoots toegang tot internet, het bleef een beetje een gedoe om websites te laden. Vaak deed een deel van de website het wel en een ander deel niet, wat te maken had met de aanwezigheid van zowel Iraanse als Amerikaanse blokkades. Ik nam daarom mijn toevlucht tot VPN, maar ook dat werkte niet altijd. Het bleef dus een beetje een gepuzzel: soms had ik internet en soms niet, soms was het internet snel en soms langzaam, soms deed alleen de ene helft van de website het, soms alleen de andere., soms werkte het met VPN, maar soms ook juist weer niet.

Smog
Een voortdurende vieze smaak in mijn mond en een vage hoofdpijn. Ik ging er eerste nog even vanuit dat het een afkickverschijnsel was J (er wordt geen alcohol verkocht in Islamitische landen), maar na een paar dagen realiseerde ik me dat het de smog was. De luchtvervuiling is een groot probleem in Teheran en ligt echt als een deken over de stad. Bijna alle mensen die we hebben gesproken gaven aan dat ze ’s avonds melk dronken, om de giftige stoffen te binden. Hmm. Gelukkig zullen zowel het vervoersprobleem als het smogprobleem de komende tijd opgelost gaan worden, door elektrische en zelfrijdende auto’s.

Op straat
Eigenlijk heb ik zo goed als geen politie of militairen gezien. Iets wat ik blijkbaar had verwacht, omdat ik het kende uit het straatbeeld van Egypte; het enige andere Midden-Oostenland waar ik ooit was. Ook viel het me op dat er weinig zichtbare armoede was. Geen zwervers, geen bedelaars. Wel veel straatventers. Oja, en enorm veel mensen met pleisters op hun neus: de nosejobs zijn momenteel ongelofelijk populair in Iran.

Afstanden en vervoer
Teheran is dus een belachelijk grote stad, ik noemde het al. Daar hadden we ons een beetje op verkeken. Om van de ene naar de andere afspraak te komen moesten we behoorlijke afstanden overbruggen, wat gepaard ging met enorme reistijden. Je moet het een beetje als volgt zien: we dronken ’s morgens koffie in Amsterdam, gingen daarna naar een bijeenkomst in Groningen, ontmoetten iemand voor de lunch in Den Haag, bezochten een museum in Den Bosch en daarna moesten we dan nog weer terug naar ons appartement in Zwolle.
Gelukkig waren we er vrij snel achter dat het metronetwerk in Iran heel goed is. Wel druk en overvol, maar toch de snelste manier om van A naar B te komen. En in de metro hadden we ook de mooiste gesprekken met locals.
Er gelden nogal rare en inconsequente regels met betrekking tot het openbaar vervoer in Iran, trouwens. Zo zijn er in de metro speciale vrouwencoupés en gemengde coupés. Als je niet graag met mannen samen reist kun je voor de vrouwencoupé kiezen, maar dat hoeft dus niet. Maar in de bus daarentegen, zijn mannen en vrouwen strikt gescheiden! (Voorin zitten de mannen, achterin de vrouwen, tenzij de buschauffeur een vrouw is, dan is het andersom.)
Een andere manier van jezelf verplaatsten in Teheran is een betaalbare Uber-achtige taxidienst genaamd Snapp. Veel jonge mensen maken hiervan gebruik. (Maar daarmee sta je dus nog wel steeds veel en lang in de file.)

Attracties
Ook al is Iran totaal niet gericht op toerisme, mooie en indrukwekkende dingen zijn er wel. Zoals de Azadi-toren,  oftewel de vrijheidstoren (Azadi betekent vrijheid). Een zeer fotogeniek bouwwerk mag ik wel zeggen. Toen we naar binnen stapten, stonden we ineens in een Iraans theater. En helemaal bovenin was een museum. Waar alle informatiebordjes alleen in het Farsi waren; nog iets waaruit blijkt dat Iran niet gericht is op buitenlands toerisme. Ik had dus geen idee waar ik allemaal naar keek en meer dan: ‘ik zag een mooie vaasachtige dinges, gevonden in dinges in het jaar dinges’ kan ik er niet over vertellen.
Supergrappig was trouwens dat in die Azadi-toren de Nederlandse vlag op zijn kop hing. Althans, we namen aan dat het de Nederlandse vlag moest voorstellen, want naar mijn weten bestaat er geen blauw wit rode vlag. We hebben nog geprobeerd iemand duidelijk te maken dat ie op zijn kop hing, maar we kregen het niet uitgelegd.

  

Onder de toren was ook de eerste en enige Pokéstop die ik tegenkwam in Teheran.

We bezochten nog een toren, de Milad-toren, de hoogste toren van Teheran, maar liefst 320 meter. Een hypermoderne telecom-toren, met restaurants, Westerse koffietentjes, een vijfsterrenhotel, een congrescentrum, en een IT-park met gave Augmented Reality stuff. Het bijzondere aan deze toren is trouwens dat ie aardbevingsbestendig is, tot 8 op de schaal van Richter.

Aardbeving
Over aardbevingen gesproken, de eerste nacht van ons verblijf in Iran, vond daar dus een aardbeving plaats!
We hebben er niks van gemerkt overigens; de aardbeving was meer dan 600 kilometer van ons verwijderd. Maar onze telefoons stonden de volgende ochtend vol met bezorgde berichtjes uit Nederland.

Tarof
Wat ik het lastigste vond in Iran, was tarof, de Iraanse etiquette. Een nogal omslachtige beleefdheidsvorm (Iraniërs zijn heel erg beleefd, behalve in het verkeer), die zo’n beetje lijnrecht tegenover de Nederlandse directheid staat. Tarof houdt onder andere in dat als je iets wordt aangeboden het niet de bedoeling is dat je het zomaar aanneemt. Veel Iraniërs zullen je bijvoorbeeld uitnodigen bij hen thuis, maar dat hoor je dan te weigeren. Pas na drie keer aandringen kun je op de uitnodiging ingaan. Gewoon zeggen wat je denkt of bedoelt is ook niet echt een ding in Iran. Er wordt eerst oeverloos om de hete brij heen gedraaid, heel ingewikkeld en tijdrovend. Ik zou de Iraniërs echt willen adviseren dit af te schaffen, zeker in het contact met buitenlanders. Het schiet namelijk echt niet op en vertraagt alles nodeloos! 🙂

Moskee
We bezochten de mooiste moskee van Teheran – waar iemand mij gek genoeg probeerde te versieren (of misschien helemaal niet gek, dat weet ik eigenlijk niet.)

Skilift
Wat misschien niet veel mensen weten, is dat in Iran vele skigebieden zijn. (En het leuke is dat de regels in de skigebieden vele malen minder streng zijn; waarschijnlijk houden de ayatollah’s niet zo van skiën?) Er zijn zelfs skiliften in Teheran. We hebben er een naar boven genomen, maar dat was teleurstellend. Er lag nog geen sneeuw en het uitzicht werd verhinderd door de smog. Bovendien moesten we als de wiedeweerga weer naar beneden, anders waren we te laat voor onze volgende afspraak.

Tapijtwinkel
Uiteraard zijn we nog in een tapijtknoperij geweest en hebben van alles geleerd over de verschillende technieken. Wat ik eigenlijk niet wist was dat Perzische tapijten investeringen zijn; ze worden meer waar naarmate ze ouder worden. Nu snap ik waarom in veel Iraanse huizen een heleboel kleden over elkaar heen liggen. Ik heb nog even getwijfeld, maar vond 13.000 euro toch wat veel. Bovendien moest het ding dan ook nog naar Nederland vervoerd worden.

Book Garden
Een van de leukste dingen vond ik het bezoek aan Teheran’s Book Garden. De grootste boekenwinkel op aarde, drie maanden geleden geopend, naast de in aanbouw zijnde bibliotheek van Teheran. Heel hip en modern. Niet perse heel gezellig, maar zeker indrukwekkend. Ik moest onmiddellijk even bellen met Daan van der Valk, mijn lievelingsboekhandelaar.

Stiekem kan er alles
Over boeken gesproken, Kim had dit boek bij zich, van Eefje Blankevoort: Stiekem kan hier alles. Dat is wel zo’n beetje hoe het is in Iran. Er mag niks, maar er gebeurt veel. Zo zijn er bijvoorbeeld apps waarmee je kunt zien waar en wanneer er een feest is, bij iemand thuis, waar waarschijnlijk zelfs alcohol wordt geschonken.
Zo’n app heeft meestal maar een kort leven, want als ie ontdekt wordt is ie weer weg, maar dan verschijnt er wel weer een nieuwe.

 

En toen. Waar we voor waren gekomen:

De Permanent Beta Meetup
Het was nog even spannend: twee dagen voor het evenement bleek ineens de toestemming niet verleend. We waren niet in paniek – we zijn wel wat gewend – en dat was ook niet nodig, want ik weet niet precies hoe, maar het ging toch door. Op de universiteit van Teheran.
Het zag er geweldig uit. De geweldige mensen van Finnova (een start-up achtige organisatie in de sfeer van Permanent Beta) hadden geen half werk geleverd. Er waren bordjes met Permanent Beta, banners en posters en er kwam een man of 60, 70 opdagen.

 

Zoals alle bijeenkomsten in Iran begon ook deze op rituele wijze; met een filmpje waarin de profeet liederlijk bezongen wordt, gevolgd door het Iraanse volkslied. Na deze obligate ceremonie gingen we van start. Mark was de dagvoorzitter en kondigde in keurig Farsi de sprekers aan.

 

 

Een van de Iraanse sprekers was fotograaf Ali Kaveh. Omdat hij vond dat het beeld dat werd opgeworpen door internationale persfoto’s van Iran (meestal alleen narigheid; leger- en religieuze toestanden, executies, aardbevingen etc) totaal geen recht deed aan de dagelijkse werkelijkheid in het land, riep hij het instagram-account @everydayiran in het leven, in navolging van @everydayafrica.
Het account heeft bijna 160.000 volgers en meer dan 3 miljoen views per maand.
Iedereen kan foto’s insturen via www.everydayiran.com.

Een ander interessant verhaal kwam van Ershad Nikkhah, ’the enemy of “you cannot hitchhike in Iran”. Je kunt namelijk heel goed liften in Iran en hij bewijst het.

 

En dan was er nog het verhaal van Emy Jamalian, over een gecrowdsourced project om het asociale gedrag in het verkeer tegen te gaan. Zoals ik al vertelde is het verkeer in Teheran nogal eh… ongeregeld; zo zijn er bijvoorbeeld wel strepen op de weg, maar hebben slechts weinigen daar boodschap aan. Ze liet enorme stapels stickers drukken met de tekst: ‘Ik rij wel binnen de strepen.’

Mijn verhaal sloeg ook aan; het was goed te merken dat bureaucratie ook een thema is in Iran. Ik vond het niet het makkelijkste publiek; het liet niet veel merken en er kwamen weinig vragen, maar ook dat was waarschijnlijk tarof.

Kim had beleefde haar vuurdoop, met haar talk over Permanent Beta. Hoe het werkt in de praktijk. Ze deed het hartstikke goed, en kreeg de zaal behoorlijk mee. Ik heb zomaar het idee dat er in Teheran op korte termijn meerdere PB meet-ups zullen ontstaan. Er is voedingsbodem én behoefte aan een dergelijk platform waar (jonge) mensen met ideeën elkaar kunnen ontmoeten en inspireren.

Bekijk hier de ‘aftermovie’:

 

 

NB. Mocht eventueel de indruk zijn ontstaan dat ik Iran een geweldig land vind, niets is minder waar: ik ben me er terdege van bewust dat het een politiek zeer ingewikkeld land is dat aan de lopende band mensenrechten schendt en er een dubieus nucleair programma op nahoudt. Een heleboel mensen die ik er ontmoette vond ik wél geweldig.